Kazimierz Prószyński

Ur. 4 kwietnia 1875 w Warszawie, zm. 13 marca 1945 w obozie koncentracyjnym w Mauthausen-Gusen.

Wynalazca, konstruktor kamer filmowych i aparatów kinematograficznych. Twórca pleografu, biopleografu i aeroskopu. Syn Konrada Prószyńskiego (Promyka).

W tej chwili więcej informacji o Kazimierzu Prószyńskim można znależć pod następującymi adresami:

• pl.wikipedia.org – notka w polskiej wikipedii;
• en.wikipedia.org – notka w angielskiej wikipedii;
• fr.wikipedia.org – notka we francuskiej wikipedii;
• ru.wikipedia.org – notka w rosyjskiej wikipedii;

Profesor Władysław Jewsiewicki, filmoznawca specjalizujący się m.in. w historii początków kina, napisał książkę o Kazimierzu Prószyńskim. Książka ta miała dwa wydania:

• Pierwsze, z 1954 roku, ukazało się pod tytułem Kazimierz Prószyński. Polski wynalazca filmowy (Filmowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1954);
• Drugie, zmienione, ukazało się w 1974 roku pod tytułem Kazimierz Prószyński (Interpress 1974) i nie miało podtytułu.

Tę drugą, późniejszą wersję książki (skan z oryginału, PDF, 19 MB) można:

• przeczytać online, klikając TEN LINK;
• lub pobrać w postaci zzipowanej, klikając TEN LINK.

Oba wydania różnią się od siebie wstępami, tekst w drugim wydaniu został w sposób istotny przeredagowany, ale materiał ilustracyjny (zdjęcia) jest niemal ten sam. W pierwszym wydaniu jest dłuższy wstęp a na końcu są cztery istotne dodatki, których nie ma w drugim. Te dodatki to: chronologiczny przegląd ważniejszych osiągnięć Kazimierza Prószyńskiego (zamieszczony powyżej), przypisy oraz źródła i literatura.

Dodatki, których nie ma w wydaniu drugim, można zobaczyć, klikając TEN LINK (skan z oryginału, PDF, 48 MB).

Chronologiczna lista ważniejszych osiągnięć Kazimierza Prószyńskiego

(z książki Wiesława Jewsiewickiego Kazimierz Promyk. Polski wynalazca filmowy)

Do powyższej listy należy dołączyć jeszcze jeden wynalazek, pierwszy historycznie. Prószyński w czasie studiów na Politechnice w Liège, które rozpoczął w 1894 roku, wymyślił urządzenie pomagające w wysyłce tygodnika, wydawanego przez jego rodzinę. Zbudował je w Polsce, po powrocie ze studiów. Ekspedytor uniwersalny, tak nazwał to urządzenie, składał czterokrotnie na pół zadrukowany arkusz „Gazety Świątecznej”, zakładał nań opaskę i naklejał etykietę z adresem prenumeratora. W 1897 roku uzyskał nań patent w berlińskim urzędzie patentowym, w czym pomógł mu przyjaciel, Mieczysław Karłowicz, studiujący wtedy w Berlinie.

Zdarza się często, że niemal równocześnie ludziom w różnych krajach przychodzą do głowy podobne pomysły. O tym, czyje rozwiązanie przebije się i kto będzie później nazywany ojcem pomysłu, często decydują: przypadek, dostępne środki finansowe, a także i to, w jakim kraju żył i pracował pomysłodawca. Większość nowych technologii powstaje w wyniku pracy wielu osób, które – działając osobno lub w zespołach – rozwijają i udoskonalają pomysły poprzedników.

Tak właśnie było z kinematografią.

Dzisiaj nad taki pomysłami częściej pracują całe zespoły niż samodzielni wynalazcy.

Inne materiały:

• Pomysł przyrządu do przesyłania obrazów na odległość – artykuł Kazimierza Prószyńskiego opublikowany 3 kwietnia 1898 roku w piśmie Wszechświat (s. 209–211);
• Bio-pleograf – artykuł Kazimierza Prószyńskiego opublikowany w czerwcu 1899 roku w numerze 9 miesięcznika Światło (s. 398–407);
• Kazimierz Prószyński/a> – artykuł Anny Kwiecińskiej-Utkin z cyklu Polski Panteon opublikowany Młodym Techniku z sierpnia 2004 roku;
• Prószyński przed braćmi Lumière – artykuł Witolda Iwańczaka z tygodnika Niedziela z 4 października 2012 roku;
• Zapomniany geniusz – artykuł Agnieszki Skórskiej-Jarmuż z Kuriera Warszawskiego z sierpnia 2014 roku;
• Kazmierz Prószyński, pionier kinematografii – praca Przemysława Stefańczuka;
• Zdjęcia z filmu Ślizgawka w Dolinie Szwajcarskiej w Warszawie przy ul. Chopina 3.

Kazimierz Prószyński w artykule Pomysł przyrządu do przesyłania obrazów na odległość opublikowanym w tygodniu Wszechświat odniósł się do pojawiających się w polskiej prasie bardzo ogólnych informacji o pomyśle innego polskiego wynalazcy, Jana Szczepanika. Było to urządzenie do przesyłania obrazów na odległość. Prószyński, nie znając szczegółów rozwiązania Szczepanika, opisał, jak takie urządzenie mogłoby działać. Zaproponował dla niego nazwę telefot. I prawdopodobnie poprzestał na teoretycznym opisie swojego rozwiązania.

Tutaj trochę wyjaśnień.

Jan Szczepanik zgłosił swój pomysł do brytyjskiego urzędu patentowego już wcześniej, bo w 1897 roku, nazywając je telektroskopem. Później wystąpił o patent w USA. W 1898 roku ukazał się artykuł o jego wynalazku w „New York Timesie”. W tym samym roku Mark Twain opublikował o nim artykuł w „The Century Illustrated Magazine”. Telektroskop – wedle opisu z polskiej wikipedii – służył „do reprodukowania obrazów na odległość za pomocą elektryczności” i był pokazywany na światowej wystawie w Paryżu w 1900 roku.

W tym samym czasie inny polski wynalazca, Mieczysław Wolfke, zaproponował swoje urządzenie pozwalające przesyłać obraz i dźwięk za pomocą fal elektromagnetycznych. Miał wtedy 17 lat.

Dzisiaj wszyscy trzej mają swoje notki w polskiej wikipedii i są uznawani za wielkich polskich wynalazców.